چه زمانی زن نمیتواند مهریه بگیرد؟

مهم ترین حق و حقوقی که در حین عقد به زوجه تعلق می‌گیرد، مهریه بوده که با توجه به یک‌سری موارد خاص آن را تعیین می‌کنند. طبق قانون موجود در کشور بلافاصله پس از عقد نکاح، زن به عنوان مالک مهریه حق تصرف و دریافت آن را دارد. اما گاهی اوقات ممکن است این سوال برای زوجین نیز به وجود بیاید که چه زمانی زن نمیتواند مهریه بگیرد؟

به طور معمول در برخی موارد مرد می‌تواند از پرداخت مهریه به زن خودداری کند، مثلا هنگامی که عقد نکاح باطل شود و هیچ گونه نزدیکی بین زوجین نیز اتفاق نیافتاده باشد، مرد مجبور به پرداخت مهریه نیست زیرا در چنین شرایطی اصلا مهریه‌ای به زن تعلق نخواهد گرفت. برخی افراد برای دریافت مهریه از وکیل خانواده در کرج کمک می‌گیرند و از این طریق هم مراحل قانونی را به شکل عالی‌تری طی می‌کنند. شما نیز اگر می‌خواهید اطلاعات جامعی در این خصوص کسب کنید، بهتر است مطالبی که در ادامه مقاله ذکر می‌شود را نادیده نگیرید.

معرفی انواع مهریه

مهریه به طور معمول انواع مختلفی دارد که هر زوج باید قبل از ازدواج به خوبی با آن‌ها آشنا شود تا بعدا به مشکل برنخورد. به همین دلیل هم قبل از این که به طور کامل پاسخ سوال چه زمانی زن نمیتواند مهریه بگیرد؟ را مورد بررسی قرار دهیم، قصد داریم به معرفی انواع و اقسام مهریه بپردازیم.

• مهر السنه

مهر السنه در واقع مهری بوده که در گذشته مسلمانان به عنوان مهریه زن در نظر می‌گرفتند و حضرت محمد (ص) نیز آن را برای حضرت فاطمه (س) تعیین کرده بود. میزان این مهریه که پیامبر اسلام بنای آن را نهاده، معادل 500 درهم یا 1250 گرم نقره خالص است.

طبق روایات موجود می‌توان گفت که پیامبر میزان مهریه هیچ یک از همسران یا دختران خود را بیشتر از این مقدار تعیین نکرده تا قوانین مهریه برای همه به شکل یکسان اجرا شود.

• مهر المثل

اگر زمانی در حین عقد نکاح مهریه‌ای تعیین نشود، زوجین می‌توانند بعد از آن هر موقع که خواستند به صورت توافقی یک مهریه را تعیین نمایند. حال در صورتی که قبل از تراضی جهت تعیین مهریه نزدیکی شود، زوجه مستحق دریافت مهر المثل بوده که با توجه به وضع خانوادگی زوجه و حال نزدیکان آن تعیین خواهد شد.

دقت داشته باشید مهریه که در نکاح معوضه البضع بعد از اتفاق افتادن نزدیکی و پیش از توافق بر مهر تعیین شده، برحسب اوضاع و احوال زوجه یا شرافت به او داده می شود.

• مهر المسمی

یکی دیگر از انواع مهریه در کشور، مهر المسمی است. این مهریه در اصل میزان مالی بوده که در عقد نکاح ذکر شده و زوجین با هم توافق کرده‌اند. این نوع مهریه می‌تواند در عقد نکاح با توجه به رضایت طرفین، توسط شخصی ثالث نیز تعیین شود.

• مهر المتعه

هر موقع در عقد نکاح مهریه‌ای تعیین نشود و مرد نیز مصمم باشد که زن خود را پیش از نزدیکی طلاق دهد، مقداری را بابت مهریه مشخص می‌کنند و آن را به زوجه می‌پردازند. این مبلغ اغلب به وضعیت و توان مالی زوج بستگی دارد و ممکن است برای هر کسی به یک اندازه باشد.

توجه داشته باشید برخلاف مهر المثل که به شرایط خانوادگی زوجه بستگی داشته، در تعیین مهر المتعه وضعیت مالی زوج در نظر گرفته خواهد شد. این نوع مهریه در نکاح مفوضه البضع مرد به زن مطلقه خود که با وی نزدیکی نداشته، پرداخته می‌شود و برای تعیین آن حیث وضعیت مالی مرد مورد بررسی قرار می‌گیرد.

• مهر عندالاستطاعه

مهریه عندالاستطاعه، قبل از عقد طبق توافق طرفین تعیین می‌شود و تنها زمانی آن را به زن می‌پردازند که مرد توانایی مالی پرداخت آن را داشته باشد. در غیر این صورت زن نمی‌تواند مهریه خود را دریافت کند.

• مهر عندالمطالبه

با تعیین مهریه عندالمطالبه، مرد محکوم به پرداخت مهریه خواهد شد و با توجه به شرایطی که دارد، باید تمام آن را پرداخت نماید. مهریه عندالمطالبه در صورت بخشش زوجه، می‌تواند پرداخت نشود یا این که به صورت قسطی پرداخت شود.

قانون تعیین مهریه

در نظام حقوقی مهریه به 2 صورت عندالاستطاعه و عندالمطالبه تعیین می‌شود و زوجین می‌توانند با توجه به شرایطی که دارند، آن را مشخص کنند. با این که مهر عندالاستطاعه و عندالمطالبه در رابطه با شرایط دریافت و وصول، مقداری متفاوت هستند اما نکات مشترکی هم دارند و هر دو بعد از عقد نکاح به زن تعلق می‌گیرند و مرد هم مؤظف به پرداخت کردن آن است.

در واقع مهریه، از زمان جاری شدن عقد به زوجه تعلق می‌گیرد و مرد به جز موارد قانونی نمی‌تواند از پرداخت آن سر باز کند. حتی طبق مقررات قانونی، وصول مهریه پس از فوت شوهر از اموال او هم امکان پذیر است.

بر اساس قانون کنونی بعد از تعیین مهر، زن می‌تواند بدون طلاق هم اقدام به دریافت مهریه کند. به موجب قانون امور حسبی بند ب ماده 226، مهریه زوجه جز دیونی به شمار می‌رود که می‌تواند از ترکه متوفی هم پرداخت شود. همچنین اگر زوجه از انجام وظایفی که دارد خودداری کند، برقراری رابطه نامشروع توسط زن، عدم تمکین و ناشزه بودن زن نیز موجب نمی‌شود، حق مهریه را از دست بدهد.

نحوه محاسبه کردن میزان مهریه

هر زمانی که مهریه به صورت وجه نقد در نظر گرفته شود اما زوجین حین وقوع عقد جهت دریافت یا پرداخت آن به توافق نرسیده باشند، باید عدد شاخص در سال وقوع عقد را بر عدد شاخص در سال پیش تقسیم کند و سپس حاصل آن را در مبلغ مهریه ضرب کنید. در صورت فوت شدن مرد نیز که مهر باید از ترکه وی پرداخته شود، محاسبه باید بر مبنای تاریخ فوت صورت بگیرد.

البته اگر می‌خواهید به شکل دقیق‌تری میزان مهریه را محاسبه کنید، بهتر است از وکیل خانواده در کرج کمک بگیرید زیرا گاهی اوقات امکان دارد هنگام حساب کردن آن با خطا و مشکل مواجه شوید.

موارد عدم تعلق مهریه

همان طور که در ابتدای مقاله هم گفته شد، طبق قانون بعد از عقد نکاح زن مالک اصلی مهریه است و از آن جایی که حق مالکیت دارد، می‌تواند هر موقع که بخواهد برای بخشش یا وصول آن اقدام نماید. اما در برخی شرایط ممکن است مهریه به زن تعلق نگیرد و مرد نیز مجبور به پرداخت کردن آن نباشد. به همین خاطر اگر شما هم می‌خواهید بدانید که چه زمانی زن نمیتواند مهریه بگیرد؟ بهتر است مطالب ذکر شده در ادامه مقاله را نادیده نگیرید.

• در صورت باطل شدن عقد نکاح بین زوجین و عدم نزدیکی بین آن‌ها، هیچ گونه مهریه‌ای به زن تعلق نخواهد گرفت چون عقد نکاحی که مهر را بر ذمه مرد قرار داده، باطل شده و تعیین مهریه هم به طور صحیح انجام نشده است.

• هر زمان که عقد نکاح بین زن و مرد باطل شود و هیچ رابطه زناشویی هم میان آن‌ها رخ نداده باشد، زن حق وصول مهریه را ندارد مگر در صورتی که فسخ نکاح به علت ناتوانی مرد از انجام اعمال جنسی باشد. البته در چنین شرایطی زن فقط مستحق دریافت نصف مهریه بوده و کل مهر به آن تعلق نمی‌گیرد.

• در صورتی که زوج و زوجه، مهریه‌ای را مشخص نکرده باشند و پیش از تعیین نمودن مهریه، زن فوت کند و همچنین رابطه زناشویی نیز صورت نگرفته باشد، باز هم مرد مؤظف به پرداخت مهریه نیست. اما و اگر رابطه زناشویی میان آن‌ها شکل گرفته باشد، ورثه زن می‌توانند مهریه را دریافت کنند زیرا زن مستحق مهر المثل بوده و مرد هم وظیفه پرداخت آن را دارد.

• حال که دانستید چه زمانی زن نمیتواند مهریه بگیرد؟ بهتر است بدانید در برخی موارد نیز مهریه نصف می‌شود. مثلا اگر زن و شوهری در حالتی که زوجه باکره باشد تصمیم به جدایی بگیرند، مهریه زن نصف خواهد شد. همچنین در صورتی که مرد، قبلا بیشتر از نصف مهریه را پرداخت کرده باشد، مستحق است مازاد از نصف را به شکل قیمتا، عینا یا مثلا استرداد نماید.

طبق ماده 1088 قانون مدنی نیز هر زمانی که یکی از زوجین، پیش از نزدیکی و تعیین مهریه جان خود را از دست بدهد، زن مستحق هیچ مهری نبوده و مرد نباید مهریه را بپردازد.

طریقه اجرا گذاشتن یا دریافت مهریه

پیش از تایید بخشنامه جدید، اجرا گذاشتن مهریه به 2 صورت اجرای ثبت و از طریق مراجعه به دادگاه خانواده امکان پذیر بود. اجرای ثبت در واقع اداره‌ای بوده که هر مطالبه‌ مستند به سند رسمی مانند سند عقد نکاح، از طریق آن مورد پیگیری قرار می‌گیرد.

در حال حاضر بر اساس بخشنامه جدید، زوجین قادر به مراجعه مستقیم به دادگاه نیستند و باید از طریق اجرای ثبت اقدامات لازم را انجام دهند. در واقع مطابق این بخشنامه، زوجه جهت دریافت مهریه باید به دفترخانه‌ای که در آن جا ازدواج‌شان ثبت شده، مراجعه نمایند و سپس درخواست اجراییه بدهند.

پس از صادر شدن اجراییه و ارسال آن، زوج حدود 10 روز مهلت دارد که مهریه را بپردازد. به طور معمول در اکثر مواقع زوج مهریه را طی این زمان پرداخت نمی‌کند و پس از سپری شدن مهلت، زوجه با تکمیل مدارک خود مجدداً به اجرای ثبت مراجعه می‌نماید و درخواست خود را برای تشکیل پرونده اجرایی ارسال می‌کند.

در چنین شرایطی طبق قانون، از دارایی‌های زوج استعلام گرفته می‌شود تا مشخص شود که فرد توانایی پرداخت مهریه را دارد یا این که پرداخت آن خارج از توان وی است. هنگامی که وضعیت مالی زوج مناسب باشد اما مهریه زن را پرداخت نکند، دستورات لازم جهت توقیف اموال صادر خواهد شد.

با طی کردن این مراحل اگر دارایی مرد برای پرداخت مهریه کافی نباشد، باید زن به دادگاه مراجعه کند و از طریق آن حکم لازم را بگیرند چون اجرای ثبت مجاز به صدور حکم جلب نبوده و به این صورت باید حتما به طور قانونی مابقی مطالبات را از دادگاه برای خود درخواست نماید.

شرایط لازم جهت ثبت مهریه

به طور کلی برای ثبت کردن مهریه در سند ازدواج، لازم است یک‌سری موارد مهم را در نظر گرفت زیرا هر چیزی را نمی‌توان به عنوان مهریه ثبت نمود. توجه داشته باشید مهریه‌ای که در نظر گرفته‌اید باید دارای ارزش مالی باشد و چیزهایی که فاقد ارزش مالی باشند، به عنوان مهریه در دفترخانه‌های ازدواج ثبت نخواهند شد.

زوج باید مالی را به عنوان مهریه در نظر بگیرد که خود مالک آن است. به همین دلیل نباید مال موقوفه یا اموال عمومی را به عنوان مهریه در نظر بگیرید. توجه داشته باشید از لحاظ قانونی و شرعی نمی‌توان حیوانات حرام گوشت، مشروبات الکلی و سایر چیزهایی که ارزش مالی ندارند را به جای مهریه تعیین کرد.

در برخی مواقع نیز لازم نیست حتما مهریه عین معین باشد و زوج می‌تواند تدریس یا انجام حرفه‌ای آموزشی مانند آموزش زبان انگلیسی، آموزش قرآن یا آموزش رایانه به زوجه را تعیین کند. دقت داشته باشید ثبت مهریه باید بین زوج و زوجه به شکل توافقی صورت بگیرد و اگر هر کدام از آن‌ها راضی نباشند، می‌توانند عقد نکاح را ثبت نکنند.

مهم ترین وظایف وکیل برای حل پرونده‌های مهریه

یک وکیل خانواده متخصص و کاربلد باید تسلط کافی بر روی موضوعات خانوادگی داشته باشند تا بتواند به بهترین شکل ممکن رسیدگی‌های لازم را انجام دهد و به موکل خود جهت وصول مهریه کمک کند. وکیل خانواده باید با در نظر گرفتن قوانین موجود، به موقع پیگیری‌های لازم را انجام دهد و اجازه ندهد حق کسی ضایع شود.

آشنایی با مقررات و مبانی حقوق، موضوع مهمی بوده که نباید نسبت به آن بی‌تفاوت باشید. در صورتی که وکیل خانواده از تجربه کافی برخوردار نباشد و با توجه به قوانین موجود موضوعات پرونده را بررسی نکند، ممکن است مشکلات بیشتری به وجود بیاید.

وکیلی که برای مطالبه مهریه انتخاب می‌کنید، علاوه‌بر رسیدگی به موضوع پرونده باید به شما مشاوره لازم را نیز ارائه دهد تا بعداً به شکل ناخواسته منجر به ایجاد برخی مشکلات نشوید و خیلی سریع شاهد نتایج عالی باشید.

کلام آخر

با توجه به اهمیت پاسخ این سوال که چه زمانی زن نمیتواند مهریه بگیرد؟ سعی کردیم مطالب مفیدی در اختیارتان قرار دهیم و شما را به خوبی راهنمایی کنیم تا در صورت فسخ نکاح، آگاهی کافی در این زمینه داشته باشید و به مشکلات احتمالی نیز برنخورید. البته در بیشتر موارد توصیه می‌شود برای حل موضوعات خانوادگی، از بهترین وکیل خانواده در کرج کمک بگیرید تا آن‌ها به خوبی اقدامات و پیگیری‌های لازم را انجام دهند و مشاوره‌ای کامل نیز به شما ارائه دهند.

منبع: vakilazma.com