در زمینه ویژگی‌های رشدی دوران کودکی، رشد جسمی، ویژگی‌های شناختی، زبانی و اجتماعی هیجانی کودک موردتوجه قرار می‌گیرد و یکی از معیارها برای بررسی این امر، توجه به رفتار کودک است.
از سوی دیگر، والدین لازم است بدانند در مقابل رفتار فرزندشان در هر دوره سنی خاص چگونه واکنش نشان دهند. در این مقاله به این موضوع خواهیم پرداخت که رفتار کودک از بدو تولد تا 15 سالگی چگونه است و کودکان از نظر رشدی چه تغییراتی را تجربه می‌کنند.
رفتار کودک از بدو تولد تا یک‌سالگی
نوزادان در طول سال اول به سرعت مهارت کسب می‌کنند و تشخیص اینکه رشد فرزندتان در مسیر درستی است دشوار است. از نظر توانایی‌های نوزاد، نوزادان روش‌های جدیدی برای تفکر، برقراری ارتباط و حل مسئله را یاد می‌گیرند. آن‌ها از نظر جسمی رشد می‌کنند و تعامل با دیگران را یاد می‌گیرند. در سال اول، نوزادان یاد می‌گیرند که بینایی خود را متمرکز کنند، به چیزهای اطراف خود دسترسی پیدا کنند، اکتشاف کنند و یاد بگیرند.
رشد شناختی یا مغزی به معنای فرایند یادگیری حافظه، زبان، تفکر و استدلال است. رشد زبان در این دوره بیشتر از گفتن «ماما» یا «بابا» نیست. گوش دادن، درک کردن و آگاهی از نام افراد و چیزها بخشی از پیشرفت زبان است. در این مرحله، نوزادان به عنوان بخشی از رشد اجتماعی و عاطفی، با والدین خود و دیگران بر اساس عشق و اعتماد ارتباط برقرار می‌کنند. نحوه نوازش، در آغوش گرفتن و بازی والدین با کودک خود زمینه‌ساز تعامل آن‌ها با مادر و پدر و دیگران خواهد بود. برخی از کارهایی که والدین می‌توانند برای ارتباط بهتر با فرزندشان در این سن انجام دهند در ادامه مطرح شده است.
• با فرزند خود صحبت کنید. صدای شما برای او آرامش‌بخش است.
• هنگامی‌که کودک شما صدا ایجاد می‌کند با تکرار صدا و افزودن کلمات به آن به فرزندتان پاسخ دهید. این کار به او کمک می‌کند از زبان خود استفاده کند.
• برای کودک خود شعر بخوانید. این کار به او کمک می‌کند زبان و اصوات را توسعه داده و درک کند.
• نوزاد خود را تحسین کنید و به او توجه زیادی نشان دهید.
• نوزاد خود را در آغوش بگیرید و نوازش کنید. این کار به او احساس امنیت می‌دهد.
• از نظر جسمی، روحی و روانی از خود مراقبت کنید. فرزندپروری می‌تواند کار سختی باشد.
این کارها می‌تواند به روند رشدی نوزاد کمک کرده و والدین فاکتورهای نشان دهنده تاخیر در رشد جسمی و ذهنی نوزاد را سریع تر پیگیری کنند.
رفتار کودک از یک تا سه‌سالگی
کودکان یک تا سه‌ساله از نظر جسمی، عاطفی و شناختی با سرعت بالایی رشد می‌کنند. مهارت‌های حرکتی در حال رشد آن‌ها با شروع گشت و گذار در خانه به آن‌ها آزادی می‌بخشد. همان‌طور که آن‌ها مهارت‌های زبانی خود را توسعه می‌دهند، بهتر می‌توانند خواسته‌ها و نیازهای خود را بیان کنند. کودکان نوپا بی‌تاب هستند و از نشان دادن نارضایتی خود دریغ نمی‌کنند. قشقرق‌ها در این دوره سنی بسیار رایج هستند زیرا کودک قادر به ابراز کلامی احساسات و به‌هم‌ریختگی خود نیست. نکاتی که لازم است برای فرزندپروری در این دوره سنی رعایت کنید عبارت‌اند از:
• در این مرحله از رشد کودک، بالا بردن امنیت خانه بسیار ضروری است زیرا کودکان در این دوره شروع به بالا رفتن از مبلمان، تلاش برای بالا و پایین رفتن از پله‌ها و انجام برخی از کارهای خطرناک می‌کنند. آن‌ها کنجکاو هستند و دوست دارند اکتشاف کنند.
• آموزش توالت رفتن می‌تواند یک نقطه عطف بزرگ در دوران نوپایی باشد. بسیاری از کودکان نوپا وقتی می‌توانند از توالت استفاده کنند بسیار به خود می‌بالند و بسیاری از والدین وقتی دیگر مجبور به تعویض پوشک نیستند خوشحال می‌شوند.
• رعایت اقدامات احتیاطی ایمنی مناسب بسیار مهم است و همچنین اطمینان از اینکه کودک نوپای شما رژیم غذایی سالم دارد و خوابش مناسب است نیز اهمیت دارد اما اگر فرزندتان نسبت به خوردن غذاهای جدید مقاومت نشان داد نگران نباشید. این امری طبیعی است و به‌مرورزمان و با کمک شما قابل‌حل است.
رفتار کودک از سه تا پنج‌سالگی
همان‌طور که فرزند نوپای شما به کودکی پیش‌دبستانی تبدیل می‌شود رشد اجتماعی و عاطفی عمده‌ای را علاوه بر رشد جسمی در او مشاهده خواهید کرد. در این سن، کودک شما کمی بیشتر بر احساسات خود کنترل دارد و به یادگیری، بازی با بچه‌های دیگر و خشنود کردن شما علاقه نشان می‌دهد. رفتن به مهدکودک و پیش‌دبستانی می‌تواند برای بسیاری از بچه‌ها سرگرم‌کننده باشد و کودکانی که خواهر یا برادر بزرگ‌تر دارند با رفتن به مهدکودک احساس بزرگ شدن می‌کنند.
با این حال، برای برخی از کودکان این مسئله می‌تواند ترسناک باشد و منجر به اضطراب جدایی شود. روش تربیتی باثبات والدین در این مرحله برای کودکان ضروری است زیرا آن‌ها عادت دارند قوانین را زیر پا بگذارند. خوشبختانه، کودکان در این سن بسیار سرگرم‌کننده نیز هستند. آن‌ها عاشق یادگیری و بازی هستند و می‌توانند کاملا بامزه و دوست‌داشتنی باشند. برخی از نکات فرزندپروری در این سن در ادامه مطرح شده‌اند.
• تغییرات بدنی کودکان در این سن به این معنی است که رژیم غذایی و عادات خواب آن‌ها بیش از هر زمان دیگری مهم است.
• در این سن مهم است که به فرزندتان مراقبت از خود را یاد بدهید.
• کودکان پیش‌دبستانی مشتاق یادگیری نحوه پوشیدن مستقل لباس هستند و ممکن است اصرار داشته باشند که تا آنجا که می‌توانند این کار را به‌تنهایی انجام دهند.
رفتار کودک از شش تا نه‌سالگی
در ارتباط با ویژگی‌های کودکان دبستانی، پس از ورود کودک به مدرسه، پیشرفت چشمگیری در یادگیری او مشاهده خواهید کرد. کودکان در این سن خیلی دوست دارند که از مدرسه به خانه بیایند و آنچه را در مدرسه آموخته‌اند به شما نشان دهند. بچه‌های سن مدرسه همچنین از لحاظ اجتماعی رشد زیادی می‌کنند. آن‌ها دوستی‌های محکم‌تری برقرار می‌کنند و علائق و سرگرمی‌های جدیدی پیدا می‌کنند.
با این حال، وقتی به کودک می‌گویید تکالیف خود را انجام دهد یا اتاق خود را تمیز کند، ممکن است کمی مقاومت بیشتری از او ببینید. سرکشی ممکن است معمول باشد زیرا کودک شما سعی می‌کند قوانین و محدودیت‌های شما را آزمایش کند. در ادامه به چند نکته در مورد فرزندپروری در این دوره سنی کودکان اشاره شده است.
• نظم و انضباط برای کودکان در سن مدرسه باید شامل پیامدهای مثبت و منفی باشد. برای مثال وقتی آن‌ها قوانین شما را زیر پا می‌گذراند می‌توانید برای زمانی محدود، وسایل الکترونیکی را از آن‌ها بگیرید. این پیامدی منفی است. برای رفتار خوب نیز تقویت مثبت ارائه دهید. آن‌ها را به خاطر سخت‌کوشی تحسین کنید یا به خاطر انجام کارهای خانه به آن‌ها پاداش دهید.
• سالم نگه داشتن کودک سنین مدرسه بسیار چالش‌برانگیز است. جوانه زدن احساس استقلال به این معنی است که کودکان شش تا نه‌ساله می‌خواهند شب‌ها بیشتر بیدار بمانند یا ممکن است از خوردن سبزیجات امتناع کنند.
• این دوره سنی، زمان خوبی است که به فرزندتان مراقبت از خود را یاد بدهید. او ممکن است به مراقبت بهداشتی از خود علاقه نشان دهد.
• آموزش به کودک را ادامه دهید و مهارت‌های جدیدی را به او بیاموزید.
رفتار کودک از 10 تا 12 سالگی
رفتار کودک از بدو تولد تا 15 سالگی در هر دوره‌ای متفاوت است. در سن 10 تا 12 سالگی، فرزندتان نه کودک کوچکی است و نه نوجوان است. درحالی‌که برخی از کودکان 10 ساله به پوشیدن لباس‌های شیک اهمیت می‌دهند برخی دیگر دوست دارند آرایش کنند. دختران در این سن سریع‌تر از پسرها بالغ می‌شوند و مشکلات تصویر بدن ممکن است از این سن شروع شود. پسران معمولا کمی دیرتر بلوغ را شروع می‌کنند. آن‌ها اغلب به تغییر بدن و رشد عضلات خود بسیار افتخار می‌کنند.
علاوه بر تغییران هورمونی، غالبا در رفتار فرزندتان تغییرات خلق و رفتار را مشاهده خواهید کرد. فرزندتان ممکن است بیشتر ترجیح دهد که وقتش را با دوستانش بگذراند تا با خانواده و همچنین ممکن است کمتر احترام شما را نگه دارد اما نگران نباشید. این نوع رفتار از نظر رشدی کاملا طبیعی است زیرا فرزندتان در حال ایجاد هویت خود جدا از شما است. در ادامه به چند نکته در مورد فرزندپروری و رفتار با کودک در این سن اشاره شده است.
• تکنولوژی بخشی مهم از زندگی کودکان 10 تا 12 ساله است. بنابراین حتما در مورداستفاده از موبایل و اینترنت، محدودیت‌ها قوانینی را تعیین کنید تا از امنیت فرزندتان مطمئن شوید.
• سلامتی کودک 10 تا 12 ساله شامل تغذیه خوب و همچنین داشتن یک خواب خوب نه تا دوازده‌ساعته است.
رفتار کودک از 12 تا 15 سالگی
اکنون به مرحله آخر از مراحل رفتار کودک از بدو تولد تا 15 سالگی می‌پردازیم. وقتی کودک شما به مرحله نوجوانی می‌رسد ممکن است در مورد گذشت زمان شگفت‌زده شوید. سالهای کودکی سریع می‌گذرد و اکنون فقط چند سال فرصت دارید تا نوجوان خود را برای دنیای واقعی آماده کنید. رشد جسمی نوجوان شما در سالهای بعدی نوجوانی کند خواهد شد، اما در سالهای ابتدایی نوجوانی، رشد فرزندتان بسیار سریع است.
طی چند سال کوتاه بلوغ عاطفی زیادی در نوجوان خود مشاهده خواهید کرد. نوجوانان کنترل بهتری بر روی احساسات خود پیدا می‌کنند اما درعین‌حال، بدخلقی آن‌ها بیشتر می‌شود. در ادامه به چند نکته در مورد فرزندپروری در این سن اشاره شده است.
• تربیت نوجوان وقتی موثرتر هست که شامل پاداش برای رفتارهای خوب و عواقب منفی برای رفتارهای بد باشد. امتیازاتی که به فرزندتان می‌خواهید بدهید را منوط به رفتار او کنید. اگر فرزندتان از مسئولیت شانه خالی می‌کند شما می‌توانید تصمیم بگیرید که او هنوز آماده ماندن در خانه دوستان یا کمی آسان گرفتن در مورد زمان برگشت به خانه نیست.
• اگرچه ممکن است نوجوان شما مهارت کافی داشته باشد، اما به‌احتمال‌زیاد مهارت‌های اجتماعی و عاطفی او به رشد بیشتر نیاز دارد. بنابراین، این سن زمان خوبی است که به نوجوان خود راهکارهای جدید حل مسئله را بیاموزید.
• یک نوجوان بزرگ‌تر احتمالا نظر شما را جویا می‌شود اما انتظار نداشته باشید که نوجوان 14 ساله‌تان از شما مشاوره بخواهد. در این سن ممکن است نوجوان اصرار داشته باشد که شما او را درک نمی‌کنید اما نگران نباشید. بلوغ این مسئله را تغییر می‌دهد.
• نوجوانان معمولا کارهای خطرناک زیاد انجام می‌دهند و بنابراین مراقب خطرپذیری فرزندتان باشید.
در این مقاله به موضوع رفتار کودک از بدو تولد تا 15 سالگی پرداخته شد. همان‌طور که مطالعه کردید، نوزادان، کودکان نوپا، پیش‌دبستانی‌ها، کودکان سنین مدرسه و نوجوان‌ها مهارت‌ها و توانایی‌های جدیدی را در یک پیشرفت مداوم کسب می‌کنند. این مسئله نیز لازم به ذکر است که سرعت رشد هر کودک مخصوص به خودش و متفاوت با کودکان دیگر است. رابطه قوی میان والد و کودک، تغذیه مناسب، خواب کافی و یک محیط امن در خانه و مدرسه می‌تواند به کودکان کمک کند که رشد مناسبی داشته باشند.
